Gwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywnaGwiazdka nieaktywna
 

Włosy - opowieści ciąg dalszy - tym razem skupimy się na budowie i cyklu życia włosów.

Włosy są częścią, która w największym stopniu odzwierciedla naszą osobowość. Możemy je modelować, zmieniać ich kolor, prostować lub zakręcać na wiele różnych sposobów. Niestety nie oznacza to, że możemy je zmieniać w sposób dowolny – bardzo często efekty zabiegów nie spełniają oczekiwań. Jak na „martwy wytwór naskórka”, włosy potrafią przysporzyć wiele zmartwień. Jednakże, w większości przypadków problemy wynikają z niewłaściwej pielęgnacji lub z nierealnych, niemożliwych do osiągnięcia oczekiwań.

Chciałabym, żeby prezentowane informacje pomogły zrozumieć mechanizmy procesów związanych z fizjologią i pielęgnacją włosów. Rozumiejąc zależności możemy sami przewidzieć skutki różnych działań i dobrać najwłaściwsze.
Ponadto staram się tutaj zdefiniować podstawowe pojęcia, które będą się pojawiały w dalszych artykułach na temat włosów.

ogólnie

  1. Włosy wyrastają z mieszków włosowych, które są rozmieszczone w skórze, na powierzchni prawie całego ciała (wyjątki : wewnętrzna powierzchnia dłoni i podeszwy stóp).
  2. Każdy człowiek ma 5-6 milionów mieszków włosowych, które wykształciły się w okresie życia płodowego.
  3. Włosy zależą w dużym stopniu od tego co odziedziczyliśmy po naszych przodkach. Kolor, średnica, rodzaj włosów i ich rozkład na powierzchni ciała.
  4. Większość włosów to włosy meszkowe – krótkie, cienkie, prawie niewidoczne.
  5. Na głowie znajduje się 100-150 tysięcy mieszków.
    - na głowie dziecka, na powierzchni 1 cm2 jest około 1.100 włosów
    - w wieku 25 lat gęstość włosów na głowie spada do około 600 / 1 cm2,
    - pomiędzy 30, a 50 rokiem życia następuje dalszy spadek gęstości mieszków - do 250-300 / 1 cm2.
  6. W ciągu całego życia, z każdego mieszka wyrasta w sumie około 20 włosów.
  7. Zażywane leki (np. rozrzedzające krew, przeciwdepresyjne, przeciw nadciśnieniu tętniczemu, steroidy anaboliczne) mogą powodować wypadanie włosów.
  8. Leki przeciwnowotworowe powodują łysienie ponieważ niszczą szybko dzielące się komórki (nowotworowe). Dotyczy to także gwałtownie namnażających się komórek włosa w czasie wzrostu. Na szczęście zazwyczaj nie uszkadzają komórek macierzystych (w efekcie ich podziałów powstają nowe) i włosy mogą odrosnąć po zakończeniu kuracji.
  9. Mokry włos można bezpiecznie rozciągnąć o około 30% długości.
  10. Przeciętnie gęstość rudych włosów jest mniejsza niż włosów brązowych (o 25%). Włosów blond jest z kolei przeciętnie o 25% więcej niż włosów brązowych.
  11. Włosy zwierząt (np. kotów) rosną z różną szybkością, zależnie od pory roku. Ściślej rzecz ujmując to szybkość ta jest zależna od ilości dostępnego światła dziennego - zimą (mniej światła) rosną szybciej niż latem. Można przypuszczać, że ludzkie włosy zachowują się podobnie i rosną zimą nieco szybciej.

rodzaje włosów :

  1. lanugo (meszek płodowy) – wyrastają na skórze w okresie życia płodowego (od około 3 miesiąca ciąży). Włosy są delikatne, miękkie i porastają całe ciało. Wszystkie mają taką samą długość. Zazwyczaj wypadają na miesiąc przed narodzinami.
  2. meszek – krótkie (1-2 mm), delikatne, zawierają bardzo mało pigmentu lub nie zawierają go wcale. Ich mieszki włosowe nie posiadają gruczołów łojowych i produkują wyłącznie ten rodzaj włosów.
  3. włosy dojrzałe – długie, grube włosy rosnące na głowie, pod pachami, na twarzach mężczyzn. Wytwarzane są w mieszkach z gruczołami łojowymi. Zawierają pigment.

W dzieciństwie włosy dojrzałe rosną na głowie i nad powiekami (brwi). Pozostałe włosy to meszek. Głowę porastają zarówno włosy dojrzałe, meszek jak i różne formy pośrednie. W okresie dojrzewania większość włosów na głowie to włosy dojrzałe, grubsze niż w dzieciństwie (zwłaszcza w przypadku ciemnych włosów).

Włosy dojrzałe pojawiają się pod pachami, na nogach, narządach płciowych, przedramionach, na podbródku i klatce piersiowej (mężczyźni).

Cykl wzrostu włosów może zachodzić według różnego schematu. U człowieka zachodzi on w tzw. formie mozaikowatej (tak samo u świnek morskich, kotów, psów). Poszczególne mieszki włosowe przechodzą swój własny cykl wzrostu niezależnie od sąsiednich mieszków. U innych gatunków (myszy, szczury, króliki), aktywność jednego mieszka włosowego wpływa na sąsiednie wywołując falę wzrostu i odpoczynku.

budowa

Włos składa się z dwóch części:

  1. widoczna część włosa to łodyga (trzon),
  2. część tkwiąca w skórze to korzeń.

przekroj2Włos składa się z trzech koncentrycznych warstw :

  1. rdzeń - wewnętrzna, centralna część zbudowana z 3-4 warstw komórek zawierających keratynę miękką, całkowicie zrogowaciałych;
  2. kora - część zasadnicza, wiele warstw wrzecionowatych komórek, ułożonych równolegle do osi włosa. Zawierają keratynę twardą i melaninę - barwnik. Kolor włosa zależy od ilości i rozmieszczenia melaniny i pęcherzyków powietrza. Układ komórek określa wytrzymałość i sprężystość.
  3. osłonka - najbardziej zewnętrzna warstwa włosa, spełniająca rolę ochronną. Składa się z prostokątnych komórek o dachówkowatym układzie, tworzących rodzaj łusek, pomiędzy którymi gromadzi się łój. Komórki osłonki nie zawierają barwnika, prześwieca przez nie barwnik warstwy korowej.

W obrębie korzenia pojawiają się dalsze koncentryczne warstwy, zwane pochewkami : wewnętrzna i zewnętrzna.
Korzeń włosa tkwi w pochewkowatym zagłębieniu naskórka zwanym mieszkiem włosowym. Mieszek włosowy to cienka, cebulowato rozszerzona u podstawy kolbka, w której powstaje włos. Stanowi ona odrębną strukturę, w której działanie są zaangażowane elementy naskórka i skóry właściwej. W ciągu całego życia mieszek przechodzi kolejne fazy wzrostu, spoczynku i wypadania włosa.

wlos_01

 

Mieszek włosowy można podzielić na 2 części rozdzielone strukturą zwaną wybrzuszeniem.

  1. Górna część, obejmująca wybrzuszenie i gruczoł łojowy pozostaje niezmienna w ciągu całego życia (czasem obejmuje także gruczoł potowy).
  2. Dolna część jest miejscem wytwarzania włosa i podlega zmianom w cyklu włosowym.

Podstawowe elementy mieszka włosowego to :
- brodawka włosa,
- włos,
- pochewki włosa (wewnętrzna i zewnętrzna)

Brodawka włosa to grupa aktywnych komórek, które pobudzają podziały komórek w tzw. macierzy włosa.
Macierz włosa tworzą komórki leżące bezpośrednio nad komórkami brodawki. Komórki macierzy dzielą się analogicznie jak to ma miejsce w dolnych warstwach naskórka. Komórki odsunięte od brodawki przez nowo wytworzone warstwy, przestają się dzielić, ulegają spłaszczeniu i keratynizacji. Wprowadzana jest do nich melanina z melanocytów znajdujących się tuż nad brodawką włosa. Te zmiany powodują, że obumierają stając się częścią martwego włosa.

Komórki położone bezpośrednio nad wierzchołkiem brodawki, wytwarzając tzw. keratynę twardą przekształcają się w korzeń włosa.
Z komórek leżących dalej od wierzchołka, powstają dwie osłaniające korzeń pochewki : zewnętrzna i wewnętrzna.

Nowe komórki wypychają starsze do góry, a te wypełnione keratyną, martwe wydostają się nad powierzchnię skóry jako łodyga (trzon) włosa.

Od zewnątrz włos otoczony jest przez osłonkę utworzoną przez mocniej skeratynizowane, obumarłe komórki. Są one spłaszczone i zachodzą na siebie dachówkowato tak, że ich wolne brzegi skierowane są ku końcowi włosa.

Zewnętrzna pochewka włosa otacza włos i wewnętrzną pochewkę i kończy się zaraz powyżej brodawki włosa. Jest powiązana z gruczołem łojowym i mięśniem napinającym (przywłośnym).

Wewnętrzna pochewka włosa dzieli się na kilka warstw i kończy się w miejscu ujścia gruczołu łojowego. Prawdopodobnie produkty tego gruczołu biorą udział w rozpadzie jej struktury. Pozostałości z rozkładu pochewki wraz z wydzieliną gruczołu łojowego tworzą łój (sebum).

cykl życia

Gdy dziecko ma 2-3 lata mieszki rozpoczynają cykl włosowy, który składa się z 3 głównych faz :

włosy

 

1. anagen – faza wzrostu.

Regeneracja włosa rozpoczyna się w rejonie wybrzuszenia. We wczesnym jego etapie niektóre zlokalizowane w wybrzuszeniu komórki dzielą się i przemieszczając się wzdłuż błony podstawnej w głąb skóry właściwej stając się komórkami zewnętrznej pochewki korzenia włosa lub komórkami macierzy. Po utworzeniu macierzy jej komórki się namnażają i tworzą korzeń i wewnętrzną pochewkę włosa. Równocześnie melanocyty zaczynają produkować melaninę, która jest przenoszona do włosa.

W tym czasie brodawka włosa, obrastana przez keratynocyty, przemieszcza się od wybrzuszenia w głąb skóry właściwej, aż do tkanki podskórnej i przyjmuje charakterystyczny cebulkowaty kształt tworząc razem z otoczką keratynocytów cebulkę włosa. Długość włosa zależy od długości trwania anagenu natomiast szerokość (grubość) włosa zależy od szerokości brodawki. U człowieka mieszek na głowie wytwarza około 1,2 cm włosa miesięcznie i funkcjonuje od 6 do 8 lat. Z mieszków włosowych o okrągłym przekroju poprzecznym wyrastają włosy proste, a z mieszków spłaszczonych – faliste.

wlosy_02

 

2. katagen – faza obumierania (wypadania włosa).

Brodawka i cebulka włosa ulegają obkurczeniu. Komórki części mieszka leżące poniżej wybrzuszenia obumierają i korzeń włosa się rozpada. Pozostają żywe tylko brodawka i błona podstawna, która otaczała mieszek.

Błona podstawna kurczy się i podciąga brodawkę do góry, w kierunku wybrzuszenia (w owłosionej skórze głowy trwa to około 2 tygodni). W tym czasie włos traci zaczepienie w skórze właściwej i może już wypaść.

Melanocyty cebulki włosa giną. Następuje kształtowanie kolbki włosa.

Gdy brodawka znajdzie się blisko wybrzuszenia, mieszek wchodzi w kolejną fazę.




wlosy_033. telogen – nazywany fazą spoczynkową.

Włos może wypaść teraz albo na początku kolejnej fazy.

Włos znajdujący się w telogenie jest zakończony okrągłą i maczugowatą kolbą o gładkiej powierzchni. Brak jest zewnętrznej pochewki włosa, a brodawka tworzy zbitą, kulistą strukturę.

Cały mieszek znajduje się w skórze właściwej. Dla włosów na głowie ta faza trwa około 3 miesięcy.

Ostatnio do 3 tradycyjnie omawianych faz dodaje się jeszcze dwie :

4. egzogen - ostatnia faza przemian, jakim ulega mieszek włosowy. W etapie tym następują procesy prowadzące do wypadnięcia włosa.

5. kenogen - oprócz klasycznego cyklu mieszek włosowy może również podlegać alternatywnym przemianom, podczas których telogenowi nie towarzyszy nowy, wczesny anagen. W tym przypadku, po wypadnięciu starego włosa mieszek pozostaje pusty. Stan ten jest stanem fizjologicznym, gdy dotyczy kilku procent mieszków włosowych.
Odzwierciedla on okres faktycznego odpoczynku mieszka. Czynniki, które decydują o wejściu mieszka włosowego w kenogen lub ponownym rozpoczęciu tworzenia włosa wciąż nie są znane. Wiadomo jednak, że odsetek kenogenowych mieszków oraz czas trwania tej fazy znacznie wzrasta z wiekiem jak i w różnych typach łysienia zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.



Myślę, że powyższe informacje wystarczą, żeby swobodnie omawiać różne, bardziej szczegółowe zagadnienia związane z "zachowaniem" włosów.

źródła :

www.pgbeautygroomingscience.com
Ricki L. Rusting "Włosy dlaczego rosną, dlaczego wypadają" - Świat Nauki; 2001

You have no rights to post comments